Kompresör, havayı veya diğer gazları atmosfer basıncından daha yüksek basınçlara sıkıştırmak için kullanılan bir cihazdır. Atmosferden aldığı havayı sıkıştırarak basıncını artırır. Kompresörler, otomotiv, kimya ve petrokimya, tekstil, gıda, enerji, sağlık ve cam endüstrisi gibi çok farklı endüstrilerde kullanılır.

 Kompresör Çeşitleri Nelerdir, Kaça Ayrılır?

Kompresör çeşitleri kullanılacak yöntem bakımından ikiye ayrılır. Pozitif deplasmanlı kompresörler ve turbo kompresörler. Pozitif deplasmanlı kompresörler, havanın belli bir hacim içinde sıkıştırılmasıyla basıncın arttırılması ilkesine dayanır. Bu tip kompresörler piston, silindir, rotor ve gövde şekillerine veya adetlerine göre çeşitlere ayrılmaktadır. Diğerleri ise havanın türbinler yardımıyla yüksek hızlara getirilmesi ve daha sonra hızının düşürülerek basınç elde edilmesi prensibiyle çalışır.

Kompresör çeşitleri çalışma prensibine göre ise 6 ayrı gruba ayrılır.

• Pistonlu kompresörler
• Vidalı kompresörler
• Merkezkaç kompresörler
• Eksenel akımlı kompresörler
• Dönel pozitif yer değiştirmeli kompresörler
• Jet kompresörler

Pistonlu Kompresörler

Pistonlu kompresörlerde basınçlı hava, pistonun ileri ve geri hareketi ile havayı ya da gazı sıkıştırması sonucu elde edilir. Sıkıştırma işlemi piston ve silindir, emme ve basma supapları arasında gerçekleşir.

Vidalı Kompresörler

Vidalı kompresörlerin sıkıştırma hareketi, bir gövde içerisine yerleştirilmiş iki rotorun birbirine eşlenmesi ile oluşmuş vida bloğunda gerçekleşir. Hava, emiş ağzından sıkıştırma çemberine alınır. Rotorların diş boşlukları hava ile dolar. Ters yönde dönen rotorlar emilen hava için emiş ağzını kapatıp gövde ile rotor diş boşlukları arasında bir sıkıştırma alanı yaratır. Hava, rotorların ters yöne dönüşü ile giderek azalan hacim içerisinde diş boşlukları doğrultusunda ilerler. Sıkışmış hava, vida bloğu çıkışından dışarıya verilir.

Merkezkaç Kompresörler

Merkezkaç kompresörlerin çalışma prensibine göre, hava merkezi olarak dairesel hazneye alınır ve hava dairesel merkezin içinde dönme hareketi sonucu merkez kaç gücü altında hızlanır. Fakat dış kısma geldiğinde hızını düşürür. Hızın düşmesi, basıncın da artmasını sağlar. Hava, toplama halkasına alınarak dışarı atılır.

Eksenel Akımlı Kompresörler

Eksenel akımlı kompresörlerin çalışma sisteminde hava, dönme eksenine paralel olarak devreye girer ve helisel şekilde ilerler. Böylece basınç, sürekli artar. Bu tür kompresörün çalışma prensibi türbinin tersine uygundur.

Eksenel akımlı kompresörlerin parçaları:

• Pervane veya türbin kanatları olan ve kompresörün iç duvarını meydana getiren kısım
• Çıkış bölümünü oluşturan ve dönen bölümleri destekleyen yatak kısmı
• Duran ve kompresörün dış duvarlarını meydana getiren kısım. Kompresör firmaları tarafından yarı daire şeklinde üretilmektedir. İçerisinde helisel olan ve pervane kısımları ile uyumlu kanallar bulunmaktadır.
• Üretim kısmında giren hava hızlandırılır ve sonra bu hız düşürülür. Böylece basınç yükselir.

Dönel Pozitif Yer Değiştirmeli Kompresörler

Dönel pozitif yer değiştirmeleri kompresörlerin çalışma prensibi ise şu şekildedir; hava, dış merkezi pompalarla birbirini izleyen küçük hacimlere alınırlar. Hacim azaldıkça basıncın artması sağlanır. Motorun dönen parçası, akışkanı girişinden çeker, etrafında dairesel olarak döndürür ve çıkışındaki yüksek basınç kısmına aktarır.

Jet Kompresörler

Jet kompresörlerin iki türü mevcuttur. Hidrolik kompresörler, gaz ve buhar kompresörleri.

Hidrolik Kompresörler, düşen suyu veya basıncın altındaki suyu, endüstriyel herhangi bir hareketli parça kullanmadan, havaya basınç uygulayarak kullanan kompresörlerdir. En basit yüksek seviyeli su kütlesi, düşük seviyeye inerken havaya basınç uygular. Bundan sonra basınçlı havadan su hemen ayrılır.

Gaz ve Buhar Kompresörlerinde, basınçlı hava veya buharın çıkış sağladığı ağız bulunur. Bu ağızdan yüksek basınçlı hava çıkarken genişleyerek, hızlı hareketi sayesinde havayı beraberinde götürür. Daha sonra azalan kinetik enerji, basıncın da artmasını getirir. Bu tür de pompalar, özellikle buharın zararlı etkisinin bulunmadığı yerlerde hava üfleme, ısı pompalarında ve havalandırma makinalarında termo kompresör olarak kullanılırlar.

 Kompresörler Kullanım Alanları Nelerdir?

Kompresörler, küçük işletmelerden büyük endüstriyel tesislere kadar birçok sektörde hayati öneme sahiptir. Araba lastiğinin şişirilmesi, kalıp ve pres tezgahları, petrol alanında gaz sıkıştırma işlemi, ham metal sektöründe kontrol ve işletme mekanizmaları, otomotivde kalıp işleme, pres tezgahları ve boya işlemleri, tekstil sektöründe iplik üretimi gibi birçok alanda basınçlı hava (kompresör) kullanılır. Günlük hayatımızda kullandığımız birçok ürünün üretiminde kompresör gizli kahramandır.

Bu yazımızda kompresör nedir, kompresör çeşitleri nelerdir, hangi sektörlerde kullanılır gibi konulara değindik.

Bir sonraki yazımızda görüşmek üzere.

Guericke, Otto von; hava basıncı deneyi
Otto von Guericke'nin hava basıncının gücünü göstermesi, Regensburg, 1654. İki bakır yarım küreden oluşan boşaltılmış bir kürenin dibine bir platform asılmış ve üzerine artan sayıda ağırlık yerleştirilmiştir. Von Guericke'nin Experimenta Nova'dan (ut vocantur) Magdeburgica de Vacuo Spatio ("Vakum Hakkında Yeni Magdeburg Deneyleri"), 1672.

Bu yazımızda kompresör nedir, kompresör çeşitleri nelerdir, hangi sektörlerde kullanılır gibi konulara değindik.

Bir sonraki yazımızda görüşmek üzere.